Sinds de machtsovername van de taliban in 2021 zitten Afghaanse advocaten in een nog lastiger parket dan voorheen. De rechtsstaat en de mensenrechten staan er meer dan ooit onder druk. Terwijl de Afghanistan Independent Bar Association net als eerste doelstelling heeft om justitie te handhaven, de rechtsstaat te verdedigen en de mensenrechten te verdedigen, vertelt voorzitter Ruhullah Qarizada vanuit ballingschap in Brussel. De AIBA werkte voordien onder meer samen met de Afghaanse overheid aan de hervorming van het strafwetboek, zegt Qarizada. Hij benadrukt ook het belang van zijn organisatie om de onafhankelijkheid van Afghaanse advocaten te waarborgen.

Die advocaten zijn massaal op de vlucht voor het taliban-regime, vertelt Qarizada. Ruim 100 anderen zijn gearresteerd en zitten in Afghanistan in de gevangenis. Verschillende advocaten werden ook gedood, onder wie zeven AIBA-leden. 146 anderen zijn opgepakt, of staan onder toezicht. Veel advocaten en hun families moesten het land verlaten. In november 2021 hebben de taliban meer dan 6.000 Afghaanse advocaten verboden om hun activiteiten nog uit te oefenen. Het gaat onder meer om alle vrouwelijke advocaten.

Daags na die beslissing overviel een groep taliban-soldaten het AIBA-hoofdkantoor in de Afghaanse hoofdstad Kaboel. Medewerkers en leden werden bedreigd en verplicht het gebouw te verlaten. De databank van de AIBA, met daarin persoonlijke en professionele gegevens van meer dan 2.500 advocaten en medewerkers, werd gestolen. “Het gaat om documenten met daarop de identiteit van leden en hun familieleden, thuisadressen, telefoonnummers, de zaken waar ze aan werkten, gegevens over procureurs en rechters en informatie over de link tussen de advocaat met de overheid en internationale organisaties”, zegt Qarizada. De taliban namen ook de controle over de bankrekeningen van de AIBA over en stalen sommen cash geld.

Oproep tot assistentie

Qarizada riep zijn internationale collega’s bij de opening van het kantoor in Brussel op om Afghaanse advocaten te blijven ondersteunen. Dat kan door hen onderdak te bieden of te helpen met een reis naar een veilig land, aandacht te hebben voor de benarde situatie waarin vrouwelijke Afghaanse advocaten zich bevinden, de internationale druk op de taliban om de mensenrechten te respecteren op te voeren en samen te werken met de AIBA.

Emmanuel Plasschaert, de stafhouder van de Franstalige Brusselse balie, legde uit hoe zijn organisatie de AIBA helpt. Zo is er assistentie geboden bij het creëren van een vereniging onder Belgisch recht en bij het vinden van een kantoor voor de AIBA. De Brusselse balie wil de Afghaanse advocaten blijven ondersteunen, zei hij. Vicevoorzitter Claudio Visco vulde aan dat er ook ondersteuning wordt geboden bij de ontwikkeling van een nieuwe website. Hij benadrukte de noodzaak om de rechtsstaat te blijven verdedigen, het respect voor fundamentele rechten te verzekeren en de schending van mensenrechten te stoppen.

“De globale gemeenschap kan en moet hen veel meer ondersteunen”

Margaret Satterthwaite, speciaal gezant van de VN voor de onafhankelijkheid van rechters en advocaten, postte op de Dag van de Bedreigde Advocaat een boodschap op Twitter gericht aan Afghaanse advocaten. “Ik sluit me aan door onze oprechte bezorgdheid over Afghaanse rechters en advocaten, zeker vrouwen, te uiten. De globale gemeenschap kan en moet hen veel meer ondersteunen”, klonk het.

In een gezamenlijke mededeling met de speciaal gezant voor de mensenrechten in Afghanistan riep Satterthwaite op tot “onmiddellijke assistentie en steun” voor het Afghaanse gerechtelijk apparaat. “De veiligheid van advocaten, rechters, procureurs en andere actoren in het Afghaanse rechtssysteem is in gevaar en de advocaten die hun job nog steeds uitoefenen moeten dat doen in een zeer uitdagend en niet-onafhankelijk systeem.”

Geen enkele vrouwelijke advocaat

Het Afghaanse minsterie van Justitie onder de taliban stelt dat Afghaanse advocaten zich opnieuw moeten certificeren volgens de nieuwe standaarden die het regime op poten heeft gezet. Het gaat om een examen, maar dat heeft volgens de AIBA maar weinig te maken met rechtspraktijk en veel meer met religie. “De test peilt in feite naar de kennis van de advocaten van de religie”. Sinds de taliban aan de macht zijn heeft geen enkele vrouwelijke advocate nog een licentie gekregen, hoewel er verschillende vrouwen een aanvraag hebben ingediend.

De nieuwe wetgeving bepaalt dat enkel advocaten die door de taliban zijn goedgekeurd nog in rechtbanken kunnen werken en dat ze “eerlijk en loyaal moeten zijn tegenover het Islamitische Emiraat”. Dat betekent dat advocaten in de feiten veranderen in de handpoppen van het radicaal islamitische regime, terwijl ze onder het vorige bewind nog wel enige onafhankelijkheid bezaten.

De AIBA wil de leden een platform en een stem geven, en optreden als een coördinerend orgaan om samenwerking tussen advocaten te stimuleren. De Afghaanse Independent Bar Association helpt leden wiens leven in gevaar is ook als centraal contactpunt voor internationale bijstandsprogramma’s. Daarnaast wil de organisatie de situatie in Afghanistan internationaal aankaarten.

De AIBA bestaat sinds 2008 en heeft haar hoofdkantoor in Kaboel. Daarnaast zijn er nog regionale kantoren in de provinciehoofdsteden Balkh, Herat, Kandahar, Kunduz en Nangarhar.

Het kantoor in Brussel werd vorige week geopend met een persconferentie in de Brusselse Press Club. Ook de Council of Bars and Law Societies of Europe (CCBE) en de Franse balie waren aanwezig. CCBE-voorzitter Panagiotis Parakis riep de balies wereldwijd op om Afghaanse advocaten te ondersteunen. Hij noemde het “goed nieuws” dat de AIBA haar activiteiten in ballingschap kan verderzetten.