Koerden, en in het bijzonder Jezidi (Koerden met de traditionele religie van Mesopotamië, red.) ondergaan een sterke vorm van assimilatie in de landen waar ze wonen, voornamelijk Irak, Turkije, Iran en Syrië. Die situatie zet zich voort in de diasporalanden van waaruit zij zijn gedeporteerd. Ze hebben enorm veel genocides meegemaakt in hun geschiedenis. De meest recente genocide van Jezidi vond plaats in 2014 in Shengal door Islamitische Staat. Naast het grote menselijke verlies is ook veel cultureel erfgoed al verloren gegaan, of bestaat enkel nog bij enkele families. De Jezidi hebben heel weinig geschreven bronnen: alle communicatie is mondeling. Informatie en sociale herinneringen worden verteld.

Had dit volk, dat onderworpen was aan culturele erosie en systematische assimilatie, wiegeliedjes? Zou een Jezidi-moeder wiegeliedjes zingen voor haar kind? Met die vraag kregen we ondersteuning van het Fonds voor Onderzoeksjournalistiek Pascal Decroos. De titel van het project is ‘Melodieën van verloren kinderen’. Die melodieën zijn ter nagedachtenis aan de verloren kinderen van een verloren volk.

Eerst hebben we onderzoek gedaan naar wiegeliedjes via de Koerden in de Europese diaspora. Daarna zijn mensen geïnterviewd die in kampen in Irak en Syrië woonden, via journalisten in de regio. We hebben ook een reis naar Jezidi-dorpen in Armenië ondernomen. Er wordt geschat dat het totale aantal Jezidi’s in de wereld ongeveer 800.000 personen bedraagt. In Armenië zijn er ruim 35.000 mensen en vormen daar de grootste minderheid. Het onderzoek leverde weinig op, tot een ontmoeting met Lîda Gerdenzerî.

Lîda Gerdenzerî

Gerdenzerî is dichteres. Ze is een telg uit een bekende intellectuele Jezidi-familie. Ze is geboren in de Kaukasus, waar haar familie naartoe vluchtte toen ze uit Turkije werd verdreven. Gerdenzerî groeide op in Armenië. Vanaf haar achtste begon ze met woorden te spelen. Ze had veel contact met oudere mensen en groeide op luisterend naar hun verhalen. In 2001 migreerde ze met haar gezin naar Nederland. Ze studeerde er voor tolk Russisch-Nederlands. Maar zij had ook andere interesses. Ze deed onderzoek naar traditionele Jezidi-kleding en heeft zelfs een collectie jurken die ze zelf naaide. De dichteres geeft ook poëzievoordrachten bij culturele evenementen waarbij zij eigen gedichten voorleest.

Gerdenzerî deelde een paar wiegeliedjes met ons die zij van oudere mensen heeft gehoord en die zij van haar familie heeft geleerd. Zij heeft zelfs wiegeliedjes voor het project geschreven. Het project omvat in totaal twaalf wiegeliedjes. Acht van de wiegeliedjes zijn traditionele Jezidi-wiegeliedjes en vier wiegeliedjes zijn gedichten van Gerdenzerî.

De wiegeliedjes zijn op muziek gezet door de Istanboelse muzikant Ümit Taşkıran. De zang is verzorgd door een Koerdisch meisje dat om veiligheidsredenen liever anoniem wil blijven.                                                      

Ümit Taşkıran

Taşkıran, die in 2014 afstudeerde aan de Technische Universiteit van Istanboel, afdeling Muziektechnologieën, voltooide in 2021 zijn masteropleiding aan de Istanboelse Okan Universiteit.

Toen Taşkıran jong was, speelde hij muziek op straat met mensen die hij niet kende. Zijn interesse in muziek en instrumenten is nooit afgenomen. Zozeer zelfs dat hij tegenwoordig instrumenten in zijn eigen werkplaats maakt en repareert. Ondanks zijn jonge leeftijd leverde hij grote bijdragen aan de muziekwereld met polyfone arrangementen en het zingen van traditionele muziek.

 Op zoek naar een uitgever

Het project is nog op zoek naar een uitgever die een geïllustreerd boek en een CD (of streaming) met de wiegeliedjes wil publiceren. Het boek bevat naast de teksten van de wiegeliederen in het Koerdisch en het Nederlands ook een inleiding die de geschiedenis van de Jezidi en Koerden documenteert.

Hieronder vindt u alvast de tekst van het liedje Na na en een video met de uitvoering van het wiegeliedje om even te proeven van het project:

En hier de originele tekst: